| Opis: |
Upamiętnianie za pomocą medali ważnych wydarzeń lub rocznic ma długą tradycję. Na ziemiach polskich działo się tak w czasach triumfu Rzeczypospolitej, jej upadku oraz w czasach gdy rozkwitała nadzieja na jej odrodzenie. Szczególną okazję stwarzały lata pierwszej wojny światowej, kiedy to po długiej niewoli, pośród przetaczających się przez kraj wojsk rozkwitała sztuka, której głównym zadaniem była artystyczna propaganda i budzenie nastrojów patriotycznych. Poprzez medale, plakiety czy żetony, znani artyści opiewali zwycięstwa i krzepili serca.
Prezentowany medal, powstały w 1917 roku, nie nawiązuje do aktualnych wydarzeń tego okresu. Wpisuje się jednak w propagowaną ideę apoteozy walki o wolność. Powstał ku uczczeniu 54 rocznicy powstania styczniowego, zrywu zakończonego klęską w polu i zwycięstwem w sercach. Ten niewielki, wybity w brązie przedmiot o średnicy 32 mm, wykonany został w pracowni medalierskiej, którą prowadził Wincenty Stefan Wiśniewski. To jego sygnaturę widzimy po obu stronach dzieła. Na awersie medalu, na tle zarysu zabudowań Placu Zamkowego w Warszawie, przedstawiona została kommemoratywna kompozycja z czaszek, kości i gałązki wawrzynu. Jej symbolikę można by przykładowo odczytać następująco: przez śmierć do zwycięstwa; przez ofiary złożone w stolicy w manifestacjach patriotycznych, przez powstańczą walkę w lasach i na bezdrożach, do nadziei odrodzenia w wysiłku zbrojnym Polaków na frontach wojny światowej. Na tle kompozycji umieszczone zostały daty rocznicowe, a ułożony w dwóch wierszach napis w górnej części pola odwołuje się wprost do styczniowego zrywu. W dole widnieje sygnatura złożona z dwóch liter W. Rewers medalu mieści wymowne w gestach wyobrażenie szlachcica w czamarze, rozrywającego kajdany i wznoszącego do ciosu szablę. Temu symbolicznemu wydarzeniu towarzyszy unoszący się niczym tarcza nad głową walczącego, orzeł w koronie, z rozpostartymi dumnie skrzydłami. W dole, wzdłuż rantu widzimy sygnaturę autora: W. WIŚNIEWSKI.
Pracownia Wiśniewskiego, mieszcząca się w Warszawie przy ul. Trębackiej 7, czynna była w latach 1910 – 1939. W okresie I wojny światowej prowadziła szczególnie ożywioną działalność wypuszczając na rynek liczne medale, plakietki, żetony, medaliki odnoszące się do wydarzeń wojennych i obrazujące nastroje warszawskiej ulicy, niekiedy o wydźwięku silnie satyrycznym. Zapotrzebowanie na wyroby o niedozwolonej dotąd tematyce było ogromne. Wiśniewski (1883 – 1945) wprawdzie z wykształcenia był tylko grawerem, ale jego zdolności pogłębione zostały w Klasie Rysunkowej Gersona. Sam projektował i we własnym zakładzie odbijał śmiałą w wydźwięku, drobną plastykę opisującą chociażby stracenie członków Rządu Narodowego, uwięzienie Piłsudskiego czy wjazd Legionów do Warszawy.
(mk) |
